Learn basic color

ز اساسی ترین و مهمترین تمرینات رنگ شناسی، تجربه در روی دایره رنگ است. با استفاده از رنگهای اولیه زرد، قرمز و آبی ترکیباتی فراهم میکنیم تا دایره به دوازده رنگ تقسیم شود که در شکل نشان داده شده است.

هر شخصی میتواند در نگاه نخست، قرمز اولیه را از داخل دوازده رنگ جدا سازد، یا رنگ آبی و زرد را انتخاب کند. او خواهد توانست قرمزی را انتخاب کند که نه مایل به آبی است و نه مایل به زرد، یا زرد و آبی را نیز به همین ترتیب تشخیص دهد. در دایره رنگ، هر رنگی نمود و جلوه خود را دارد. شناختن قدرت و نمود هر کدام از رنگهای دایره رنگ، نخستین تمرین و ابتدایی ترین تجربه در شناخت رنگهاست. برای دستیابی به نتیجه بهتر، اگر هر یک از رنگهای دوازده گانه دایره رنگی را در صفحه ای خاکستری قرار دهیم، قدرت واقعی و نمود هر کدام از رنگها را خواهیم دید، زیرا زمینه خاکستری در رنگها تأثیری نخواهد داشت. رنگهای اولیه را باید به دقت شناخت و در این کار از اشخاصی که آشنایی کامل به رموز رنگها دارند و اصول آنها را میشناسند، کمک گرفت.

رنگهای اولیه به صورت مثلث متساوی الاضلاع در دایره قرار میگیرند؛ به این ترتیب که زرد کاملاً در بالا و آبی در چپ و پایین و قرمز در راست مثلث قرار میگیرد. این مثلث در داخل دایره به وسیله دوازده رنگ محیط محدود است. اگر دو رنگ اصلی را به نسبت خاصی با هم ترکیب کنیم، رنگهای ثانوی به دست می آیند.
بدین ترتیب، در مجموع شش رنگ خواهیم داشت. یعنی:

زرد+ قرمز = نارنجی
زرد+ آبی = سبز
قرمز + آبی = بنفش

رنگهای ثانویه را باید با دقتی ویژه ترکیب کرد. ترکیبشان نباید به گونهای باشد که به رنگ دیگر متمایل شوند. مثلاً ، نارنجی نباید به قرمز یا به زرد متمایل باشد. باید کاملاً در وسط هر دو رنگ قرار بگیرد. به همین ترتیب، سبز باید کاملاً در وسط آبی و زرد، و بنفش هم دقیقاً در وسط آبی و قرمز قرار گیرد. با ترکیب دو به دوی رنگها یعنی شش رنگ مجاور هم، رنگهای درجه سوم تشکیل میشوند که اینها نیز باید مانند رنگهای درجه دوم کاملاً در وسط دو رنگی که آنها را تشکیل داده قرار بگیرند.

نارنجی زرد = نارنجی + زرد

قرمز نارنجی= بنفش + قرمز

قرمز بنفش = بنفش + قرمز

بنفش آبی = بنفش + آبی

سبز آبی = سبز + آبی

سبز زرد= سبز + زرد

بدین ترتیب، در دایره رنگ دوازده رنگ را مشخص ساخته ایم که هر یک با دیگری متفاوت و اشتباه نشدنی است. تنظیم و ردیف کردن این رنگها همان رنگهای قوس قزح و طیف نور است. نیوتن دایره رنگ را کاملتر کرد و به رنگهای طیفی، رنگ ارغوانی را نیز ضمیمه کرد که در بین قرمز و بنفش قرار میگیرد. بنابراین، دایره رنگ یک مجموعه رنگ طیف مصنوعی است.

دوازده رنگ دایره رنگی دارای شدت و فاصله یکنواختی هستند و رنگهای قطری و رو به روی هم، رنگهای مکمل را تشکیل میدهند. کسانی که میخواهند دایره رنگ را بسازند، باید رنگهایشان کاملاً صاف و یکنواخت باشند و با شدت و درجه معین در جای خود قرار گیرند. البته اگر هنرجویی بخواهد دایره را به جای دوازده قسمت به بیست و چهار یا حتی صد قسمت تقسیم کند، کار فوق العادهای در مورد شناسایی رنگها انجام نداده، و اتلاف وقت کرده است، زیرا چگونه ممکن است نقاشی مثلاً رنگ شماره ۸۳ را از بین صد نوع رنگ به راحتی تشخیص دهد و آن را به صورت مجرد نشان دهد. اما اگر هر یک از رنگها را با دوازده درجه شدت از لحاظ تاریکی و روشنایی به دقت بشناسیم، کار مثبتی انجام داده ایم؛ همچنان که موسیقیدانها نیز دوازده درجه میزان موسیقی را میشناسند.

دلا کروا دایره رنگ را به دیوار کارگاهش نصب میکرد تا هر یک از ترکیبات رنگی را بشناسد. امپرسیونیستهایی مانند سزان، وان گوگ، سینیاک، سورا و دیگران برای دلا کروا مقام بزرگی قائلاند و به او در مقام هنرمندی رنگشناس، احترام میگذارند؛ همچنان که از میان هنرمندان مدرن، به سزان بالاترین مقام را میدهند، زیرا او برای رنگها اصول منطقی و عینی طرح کرده است.

منبع : کتاب رنگ، اثر ایتن، ترجمه دکتر محمد حسین حلیمی